Wpływ na gospodarkę i rynek
Nasza podstawowa działalności oraz dodatkowe przedsięwzięcia generują pozytywne impulsy w polskiej gospodarce. Mamy istotny wkład w tworzenie wartości dodanej, miejsc pracy, dochodów ludności oraz w rozwój regionu.

Wzmacnianie innowacyjności i wdrażanie nowych technologii

GRI 103-1
PSE jako spółka strategiczna dla rozwoju gospodarczego Polski dba o stabilność bezpieczeństwa pracy systemu elektroenergetycznego. Znaczący wpływ na kwestie bezpieczeństwa ma rozwój nowych technologii, dlatego nasza spółka prowadzi wiele działań, których celem jest optymalne wykorzystanie nowych technologii w sektorze elektroenergetycznym.
Niebagatelne znaczenie dla wdrażania nowych technologii mają:
  • współpraca z instytutami naukowo-badawczymi, jednostkami rządowymi i pozarządowymi, organizacjami zagranicznymi oraz krajowymi i zagranicznymi przedsiębiorstwami sektora energetycznego,
  • inicjowanie, promowanie i wdrażanie nowych rozwiązań technicznych i organizacyjnych, testowanie i wspieranie nowych technologii,
  • wykorzystanie krajowych, europejskich i międzynarodowych programów badawczych.
W 2019 r. PSE zgodnie z Planem prac badawczych i rozwojowych prowadziły 35 projektów.



GRI 103-3


Stan realizacji prac badawczych
i rozwojowych w 2019 r.

Badawcze
Rozwojowe
Łącznie
Łączna liczba prac
28
7
35
Prace kontynuowane
8
3
11
Prace nowe, uruchomione w 2019 r.
20
4
24
Kluczowe projekty z obszaru innowacji, badań i rozwoju technicznego
  • Budowa Modelu Fundamentalnego Rynku (FMR), łączącego modele rynków MC FB/ATC I LMP, model sieciowy oraz model działań zaradczych dla obszaru synchronicznego Europy

Celem projektu FMR jest budowa symulatora modelu rynku energii elektrycznej, obejmującego wybrane kraje europejskie naszego regionu. Fundamentalny model europejskiego systemu elektroenergetycznego w rozwiązaniu węzłowym (tj. przynajmniej sieć 220 kV i 400 kV dla znacznej części Europy) oraz model jednostek wytwórczych jest na tyle szczegółowy, na ile jest to niezbędne dla rozwiązania zadania Optimal Power Flow oraz Unit Commitement. Narzędzie to poprawi jakość planowania i prowadzenia ruchu KSE w warunkach spełnienia kryteriów bezpieczeństwa oraz przy minimalizacji kosztów dostaw energii do odbiorców poprzez wdrożenie narzędzi planowania i prowadzenia ruchu KSE, opartych na pełnym modelu sieci oraz lokalizacyjnej wycenie energii elektrycznej.
  • Projekt badawczy EU-SysFlex, dofinansowany z programu Unii Europejskiej „Horizon 2020”

Celem projektu jest opracowanie katalogu usług systemowych, które pozwolą na bezpieczne zarządzanie pracą systemu elektroenergetycznego przy wysokim nasyceniu OZE i dużym udziale generacji rozproszonej oraz przeprowadzenie symulacji pracy systemu w ww. stanach, przy zastosowaniu Symulatora KSE.

W ramach projektu w 2019 roku:
  • opracowano katalog produktów rynkowych powiązanych z elastycznością,
  • przeanalizowano wymagania formalne w zakresie wymiany informacji w sektorze elektroenergetycznym,
  • opracowano platformę IT wymiany danych do zarządzania usługami elastyczności,
  • kontynuowano prace nad rozwojem Symulatora KSE.

Projekt realizowany jest z udziałem środków finansowych z Unii Europejskiej w ramach programu Horyzont 2020. W 2019 r. PSE otrzymały II transzę środków w wysokości 132 750 EUR.
  • Projekt badawczy OneNet, dofinansowany z programu Unii Europejskiej „Horizon 2020”

W drugim półroczu 2019 r. PSE S.A. przystąpiły do grupy europejskich firm zmierzających do utworzenia konsorcjum w celu realizacji w ramach programu Horyzont 2020 projektu badawczego pn. „OSP – OSD – konsument: wielkoskalowa demonstracja innowacyjnych usług systemowych opartych o elastyczność popytu, magazynowanie energii elektrycznej i jej generację w małych źródłach (OZE)”.

Celem projektu jest zdefiniowanie, przetestowanie i zademonstrowanie w środowisku systemu elektroenergetycznego funkcjonowania zintegrowanych, opartych na systemach IT i skoordynowanych rynków i platform, które OSP i OSD stworzą wspólnie dla zdefiniowanego zbioru usług systemowych, gdzie będą mogły nabywać usługi systemowe od dostawców usług, agregatorów i użytkowników końcowych. W ramach projektu zostanie również przeprowadzona ocena korzyści dla odbiorców, w tym konsumentów uczestniczących w rynkach elastyczności.
  • Projekt demonstracyjny w zakresie wdrożenia systemu wspomagania bezpieczeństwa pracy KSE opartego o system Special Protection Scheme (SPS) i bateryjny magazyn energii elektrycznej

Celem projektu jest optymalne ograniczenie generacji farm wiatrowych przez OSP w sytuacji awarii krytycznych elementów sieci koordynowanej (z wykorzystaniem magazynów energii) przy występowaniu dużej generacji wiatrowej. Monitorowanie pracy systemu SPS rozpoczęto 1 października 2019 r. w celu zebrania doświadczeń z jego eksploatacji.

Wśród celów projektu znalazło się również potwierdzenie możliwości wykorzystania bateryjnego, hybrydowego magazynu energii elektrycznej do świadczenia usług systemowych, eliminacji krótkoterminowych fluktuacji generacji farm wiatrowych, a także arbitrażu cenowego.

Projekt realizowany jest we współpracy z japońską organizacją rządową New Energy and Industrial Technology Development Organization (NEDO).
  • Wsparcie merytoryczne w zakresie analiz dotyczących procesów integracji europejskich rynków energii elektrycznej

Celem projektu jest wsparcie merytoryczne PSE w dziedzinie opracowywania regionalnych metodologii wymaganych przez kodeksy sieciowe, związanych z procesem integracji europejskich rynków energii elektrycznej.

W ramach niniejszego zadania przygotowywane są narzędzia analityczne i wizualizacyjne, w tym:
  • baza danych oraz narzędzia informatyczne do agregacji i wizualizacji danych z procesu testowego Flow-Based Core,
  • moduły do analizy i agregacji danych dot. przepływów handlowych, dekompozycji, podziału i mapowania kosztów oraz opracowane na ich podstawie pliki wejściowe do narzędzia Wizualizator,
  • prototyp narzędzia do koordynacji nastaw przesuwników fazowych OpTap 2.0 wraz z instrukcją dla użytkownika i administratora oraz narzędzie Wizualizator wraz z dokumentacją.
  • Wsparcie dla projektu ENTSO-E Market Design 2030

Celem pracy było przeprowadzenie symulacji oraz porównanie funkcjonowania rynku węzłowego i strefowego w Europie. Prace w ramach projektu skoncentrowane były na przeprowadzeniu analiz ilościowych, obliczeń i pozyskaniu wyników, które można wykorzystać do opisu i ilustracji różnych rozwiązań organizacji rynku energii w Europie.

W ramach projektu najpierw została przeprowadzona weryfikacja jakości danych wejściowych do symulacji (dane udostępnione przez ENTSO-E), a następnie wykonano obliczenia przy użyciu programu PLEXOS, z wykorzystaniem wewnętrznych danych, modeli i zasobów dostępnych w ramach ENTSO-E.

Porównano dwie opcje organizacji rynku energii elektrycznej, tj. rynku węzłowego (ang. nodal) i rynku strefowego (ang. zonal).

Podjęte działania pozwoliły na zastosowanie rozwiązań i modyfikacji proponowanych w ENTSO-E. W rezultacie przeprowadzonych prac i obliczeń potwierdzono tezę o przydatności modelu węzłowego do przedstawienia fizycznych cech rozpływów sieciowych i ograniczeń powstających w systemach elektroenergetycznych. Propozycje nowych rozwiązań stanowią kolejny krok do ulepszenia istniejącego modelu strefowego.
  • Opracowanie nowego systemu akwizycji danych z jednostek wytwórczych na potrzeby modelowania w narzędziach symulacyjnych

Celem pracy było opracowanie nowego systemu służącego do zbierania parametrów jednostek wytwórczych niezbędnych do wykonywania analiz bezpieczeństwa pracy systemu elektroenergetycznego, wraz z funkcjami weryfikującymi ich poprawności w oparciu o standardy IEC/IEEE.

W ramach pracy powstały nowe formularze służące do pozyskiwania danych jednostek wytwórczych dotyczących m.in. parametrów generatorów, transformatorów blokowych, regulatorów napięcia, stabilizatorów, turbin i ograniczników. Zrealizowana praca umożliwia uzyskiwanie odpowiedniej jakości zbieranych informacji, a także zapewnia weryfikację oraz poprawność wprowadzanych informacji poprzez domyślne podawanie dopuszczalnych przedziałów dla poszczególnych parametrów modelowych lub zależności z innymi parametrami.
  • Opracowanie standardowego zakresu testów regulacji napięcia i stabilizatorów systemowych jednostek wytwórczych

Celem pracy było zrealizowanie ujednoliconego sposobu i zakresu weryfikacji parametrów jednostek wytwórczych za pomocą testów obiektowych. Testy opracowane przez Instytut Energetyki umożliwiają identyfikację parametrów oraz struktur układów regulacji napięcia i stabilizatorów systemów jednostek wytwórczych oraz pozwalają na ocenę poprawności nastaw. Pozyskane w ten sposób i zweryfikowane testami parametry są podstawą do aktualizacji modelu dynamicznego KSE. Zrealizowana praca umożliwia weryfikację parametrów i struktur układów regulacji napięcia i stabilizatorów systemów jednostek wytwórczych z punktu widzenia optymalizacji realizowanych funkcji regulacyjnych oraz zapewnienia tłumienia oscylacji międzygeneratorowych i międzysystemowych.
  • Wybór i adaptacja czujników do systemu inspekcji przewodów fazowych i odgromowych do istniejących i nowo budowanych linii elektroenergetycznych NN

Celem pracy było zdefiniowanie rekomendacji zakupowych czujników umożliwiających ultradźwiękową detekcję anomalii struktury wewnętrznej przewodów i czujników umożliwiających detekcję anomalii średnicy przewodów oraz zdefiniowanie rekomendacji montażowych wskazanych czujników.

Wynikiem pracy jest wskazanie metody diagnostycznej MRT (ang. Magnetic Rope Testing) jako skutecznej metody nieniszczącej, możliwej do zaadaptowania i pozwalającej na prowadzenie dalszych badań nad nieciągłością rdzenia stalowego w przewodach typu AFL.
  • Studium rynkowe w obszarach działania PSE i 50Hertz Transmission w horyzoncie średnio- i długoterminowym

Celem projektu było przedstawienie analiz dla różnych scenariuszy modelu rynkowego, odzwierciedlających długoterminowe trendy rynkowe – w perspektywach do 2025 i 2030 – jako odniesienie do ENTSO-E TYNDP 2016, ze szczególnym uwzględnieniem Polski i Niemiec (horyzont długoterminowy). W horyzoncie średnioterminowym celem było usprawnienie koordynacji procesów operacyjnych PSE i 50Hertz. Szczególne zainteresowanie dotyczyło koordynacji pracy przesuwników w regionie (MIK/PL, HRA/CZ, ROE/DE, VIE/DE) wraz z propozycją podziału kosztów.
  • Analiza dynamicznych właściwości urządzeń Power Guardian/SmartValve i ich interakcji z siecią przesyłową

Zapewnienie nieprzerwanych dostaw energii elektrycznej do odbiorców wymaga niezawodnej i bezpiecznej pracy KSE, niezależnie m.in. od prowadzonych prac remontowych. W tym celu predykcyjnie wykonuje się szczegółowe analizy warunków pracy KSE, co pozwala na wykrycie ewentualnych zagrożeń jeszcze zanim takie niebezpieczeństwo się urzeczywistni. Jednym z weryfikowanych aspektów pracy KSE jest identyfikacja ryzyka przeciążenia linii przesyłowych w stanach awaryjnych podczas remontu innych, sąsiadujących obiektów. Zwykle takie ryzyko jest mitygowane przede wszystkim poprzez odpowiedni dobór topologii obiektów KSE. Jednak – dla zwiększenia możliwości regulacyjnych – podjęto decyzję o poszukiwaniu niestandardowych rozwiązań technicznych, umożliwiających odciążanie linii przesyłowych w KSE. Jako jedno z potencjalnych rozwiązań zidentyfikowano możliwość wykorzystania innowacyjnych urządzeń Power Guardian i SmartValve. Urządzenia Power Guardian i SmartValve można traktować jako miniaturowe jednofazowe przesuwniki fazowe. Urządzenia te umożliwiają regulowanie poziomu obciążenia obiektów sieciowych, w tym pozwalają na zmniejszenie obciążenia, co zapobiega przeciążeniu tych obiektów. Stanowią one novum na skalę światową i ich ewentualna aplikacja w KSE będzie jedną z pierwszych instalacji w sieci przesyłowej.

W ramach działań przygotowawczych zostały zrealizowane analizy porównawcze dynamicznych właściwości urządzeń Power Guardian i SmartValve. Ułatwiło to przeprowadzenie procesu decyzyjnego, w którym do szczegółowych badań symulacyjnych rekomendowano urządzenie SmartValve. Wykonane badania symulacyjne były ukierunkowane na identyfikację spodziewanych zmian warunków pracy sieci przesyłowej po instalacji SmartValve i koncentrowały się na analizie stanów dynamicznych towarzyszących normalnym i niestandardowym warunkom pracy sieci, dla różnych scenariuszy pracy KSE i tych urządzeń. Przeprowadzone wielowariantowe analizy pozwoliły określić możliwości aplikacyjne SmartValve oraz sprecyzować zestaw rekomendacji, w oparciu o które będzie można kontynuować prace projektowe prowadzące do ewentualnej instalacji tych urządzeń. Takie działania stanowią ważny element kompleksowej oceny, niezbędnej do podjęcia decyzji biznesowej o zastosowaniu SmartValve w KSE.

Aplikacja innowacyjnych urządzeń SmartValve w sieci przesyłowej powinna przyczynić się do zwiększenia bezpieczeństwa i elastyczności pracy KSE. Urządzenia te umożliwią m.in. rozszerzenie dotychczasowych możliwości:
  • sterowania rozpływem mocy w KSE (poprzez zmniejszenie lub zwiększenie obciążenia obiektów sieciowych w pobliżu miejsca zainstalowania SmartValve – cecha szczególnie istotna w sytuacji obserwowanego coraz większego udziału odnawialnych źródeł energii w KSE);
  • kształtowania poziomu prądu zwarciowego w sieci (poprzez oddziaływanie na wypadkową wartość impedancji gałęzi łączących węzły sieciowe);
  • lokalnego odciążania awaryjnie przeciążonych obiektów sieciowych (poprzez zmniejszenie obciążenia obiektów – cecha szczególnie istotna w stanach zakłóceniowych podczas remontów w sieci);
  • symetryzacji obciążenia w sieci (poprzez odrębną realizację regulacji poziomu obciążenia obiektów sieciowych w poszczególnych fazach);
  • szybkiego ograniczania kołysań mocy towarzyszących stanom dynamicznym podczas niestandardowych warunków pracy KSE (poprzez szybkie sterowanie poziomem obciążenia obiektów, przeciwnie do kierunku kołysań – cecha szczególnie istotna w sytuacji prognozowanego malejącego udziału wielkoskalowych, klasycznych źródeł wytwórczych w KSE).
Nakłady inwestycyjne na prace badawcze i rozwojowe
Ze względu na dynamiczne zmiany w obszarze technologii i systemów elektroenergetycznych, zabezpieczenia pewności zasilania oraz zapewnienia właściwej jakości dostarczanej energii elektrycznej, PSE potrzebują ścisłej i szeroko zakrojonej współpracy o charakterze badawczo-rozwojowym ze środowiskami naukowymi i akademickimi.
Współpraca ta ma charakter wymiany wiedzy i doświadczeń, ale sprowadza się również do realizacji konkretnych projektów badawczych i rozwojowych związanych z nakładami finansowymi. Prowadzenie badań, a w szczególności wdrażanie nowych rozwiązań technicznych wiąże się z ponoszeniem nakładów na modernizację infrastruktury przesyłowej oraz szeroko rozumianej infrastruktury teleinformatycznej.
Corocznie nasza spółka przeznacza na projekty badawcze realizowane z wykorzystaniem budżetu na prace B+R kwoty od 5 do 10 mln zł.
Tab. Szacunkowa wartość prac badawczych i rozwojowych zgłoszonych do planu B+R.
Wskaźnik własny
Lp. Budżet prac badawczych
i rozwojowych (B+R)
Wydatki na prace badawcze i rozwojowe (w tys. zł)
Prace badawcze Prace rozwojowe Suma
1. 2017 2 390,0 3 092,6 5 482,6
2. 2018 2 565,1 6 420,0 8 985,1
3. 2019 2 279,7 8 290,2 10 569,9
  Łącznie 7 234,8 17 802,8 25 037,6

Kluczowe liczby

25

mln zł

łączne koszty PSE poniesione w latach 2017-2019 na realizację prac badawczych i rozwojowych

7,2

mln zł

na prace badawcze

17,8

mln zł

na prace rozwojowe